Przyprawy kuchni polskiej
W polskiej kuchni zioła i przyprawy stosowane były na potęgę. Dodawano je do wielu różnych potraw. Rośliny suszono, następnie zawieszano nad piecem, by zawsze mieć je pod ręką. Z czasem tradycyjne polskie zioła zeszły na drugi plan, a ich miejsce zajęły zagraniczne rośliny, m.in. imbir czy kurkuma. Dziś jednak powracamy do korzeni i przyprawy kuchni staropolskiej stosujemy na potęgę! Poznaj najpopularniejsze z nich.
Liść lubczyku
W dawnych czasach lubczyk traktowany był jako jeden z najsilniejszych afrodyzjaków. W kuchni stosowano liście i łodygi rośliny, które nadają smak wielu potrawom, m.in. zupom. Trudno wyobrazić sobie bez niego dobry rosół. Pasuje też do mięs, m.in. wieprzowiny. Lubczyk ma też właściwości lecznicze. Działa moczopędnie i rozkurczowo (dlatego bardzo ostrożnie muszą go stosować kobiety w ciąży), ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy. W medycynie ludowej stosowało się go również w dolegliwościach trawiennych, m.in. bólach brzucha, wzdęciach i niestrawności.
Lubczyk ma bardzo rozbudowany system korzeniowy. Łatwo się go uprawia, rośnie bardzo szybko. Liście można ścinać na bieżąco, a jesienią zebrać je, ususzyć lub zamrozić.
Majeranek
To kolejne niezwykle popularne zioło w kuchni staropolskiej. Ma bardzo intensywny aromat, a potrawom nadaje specyficznego smaku. W Polsce znany jest pod różnymi nazwami, m.in. majeran ogrodowy, lebiodka majeran, lebiodka majeranek, kiełbaśnik, ziele kiełbasiane, kołdunowe ziele.
Majeranek często uprawiany jest w przydomowych ogródkach. Nie tylko ładnie się prezentuje, ale też ma wiele kulinarnych zastosowań. Przyprawę tę warto dodać do potraw ciężkostrawnych, m.in. zupy fasolowej lub grochowej. Wzbogaci też smak wieprzowiny i baraniny.
Majeranek jest też cenną rośliną leczniczą. To naturalny środek przeciwzapalny i wspomagający pracę wątroby. Pozyskiwany z tej rośliny olejek majerankowy działa antyseptycznie i przeciwtrądzikowo. Stosuje się go w inhalacjach i masażach.
Mało znaną właściwością majeranku jest jego działanie przeciwutleniające. To dlatego właśnie gospodynie domowe dodawały go do smalcu, który dzięki tej przyprawie dłużej zachowywał świeżość.
Cząber
W dawnej Polsce było to jedno z ziół powszechnie stosowanych przez ludzi ubogich. Było uznawane za pospolite, łatwo dostępne. Dziś wraca do łask. I słusznie zresztą, bo to niezwykle cenna przyprawa, znana też medycynie ludowej. Ma właściwości moczopędne i antyseptyczne. Działa przeciwbiegunkowo, zapobiega nadmiernej fermentacji w jelitach. Stosowano go w nieżytach przewodu pokarmowego i w celu poprawy apetytu.
W Polsce obecnie w każdym sklepie kupić można suszony cząber. Warto pamiętać o tej roślinie, przygotowując potrawy z roślin strączkowych (fasoli, soczewicy, grochu), dziczyzny i tłustych mięs. Nadaje też ciekawego smaku rybom.
Warto wiedzieć, że cząber wchodzi w skład ziół prowansalskich.
Tymianek
Niezwykle cenną przyprawą jest tymianek. Stosuje się go nie tylko jako dodatek do wielu potraw, ale też świetnie sprawdza się w roli surowca leczniczego (jego skuteczność została udowodniona w licznych badaniach).
Wspomaga leczenie zapalenia górnych dróg oddechowych i zaburzeń czynności układu pokarmowego. Działa bakteriobójczo, stąd tymianek znalazł zastosowanie w produkcji płynów do płukania gardła, olejków do kąpieli, płynów do ust czy past do zębów. Stosowany zewnętrznie łagodzi stany zapalne powstałe w wyniku ukąszenia przez owady.
Ale uwaga: z dużą rozwagą należy stosować olejek tymiankowy. Jego głównym składnikiem jest tymol, który stosowany doustnie może prowadzić do bólów głowy, wymiotów i krwiomoczu (uszkadza nerki).
Całkowicie bezpieczne jest natomiast stosowanie tymianku w kuchni. To świetna przyprawa do pieczonych warzyw (ziemniaków, batatów czy marchwi). Dobrze komponuje się z pomidorami. Podkręca smak daniom mięsnym.
Szczypiorek
Tę roślinę zna chyba każdy z nas. Najczęściej przypominamy sobie o niej wiosną, kiedy spragnieni jesteśmy kanapek z dodatkiem pomidora, ogórka czy rzodkiewki. Warto jednak o niej pamiętać przez cały rok. Szczypiorek można mrozić, suszyć lub hodować na parapecie w kuchni.
Dawniej szczypiorek rósł w niemal każdym przydomowym ogródku. Ścinano go na bieżąco i dodawano do jajecznicy, sałatek i kanapek. Dobrze też zastępuje natkę pietruszki w zupach.
Szczypiorek, choć niepozorny, kryje w sobie wiele witamin i składników odżywczych. Pobudza apetyt, obniża ciśnienie krwi, działa przeciwbakteryjnie.
Czarnuszka
Te niepozorne ziarenka to prawdziwa witaminowa bomba. Łagodzi stan zapalny, działa przeciwalergicznie, przeciwpasożytniczo i antybakteryjnie. To naturalny środek przeciwbólowy. Chroni układ oddechowy, działa rozkurczająco i pobudza laktację. Jako środek leczniczy czarnuszka znana jest od blisko 2000 lat. Ma też walory smakowe, stąd wykorzystuje się ją również w kuchni. Dawniej występowała w roli pieprzu, ma bowiem lekko ostry smak.
Dziś czarnuszka powróciła do łask. Dodaje się ją do pieczywa, serów, marynat, gotowanych i pieczonych warzyw, ale też ciast. To ponadto dobra przyprawa do dań ciężkostrawnych, tłustych. Posiada właściwości konserwujące.
Kminek zwyczajny
Kminek ma specyficzny smak, który nie każdemu odpowiada. Większość osób mimo wszystko sięga po tę przyprawę regularnie, dodając ją zwłaszcza do dań z kapustą, m.in. bigosu. Nadaje smaku i aromatu potrawom z gęsi i kaczki. Świetnie komponuje się z wieprzowiną, dziczyzną i baraniną. Kminek dodaje się też do pieczywa, serów sałatek i likierów.
Ale kminek to nie tylko przyprawa, ale cenny surowiec leczniczy. Wykazuje działanie moczopędne i wspomaga leczenie stanów zapalnych zatok. Pomaga pozbyć się przykrych dolegliwości ze strony układu trawiennego: wzdęć, gazów, bólu brzucha czy zaparć. Wspomaga też apetyt.
Jałowiec
Niezwykle cenną przyprawą staropolską jest jałowiec. To przyprawa, która nadaje daniom nie tylko ciekawego smaku i aromatu, ale też wykwintności. Warto o niej pamiętać, przygotowując potrawy z dziczyzny, cielęciny i jagnięciny oraz wieprzowiny. Smakowo dobrze współgra z majerankiem, czosnkiem, liściem laurowym czy szałwią. Jałowiec warto dodawać do pasztetów, gulaszu i dań z kapusty.
Jałowiec, podobnie jak inne przyprawy, to też cenny surowiec leczniczy. Dodawany do potraw tłustych, ułatwi ich trawienie. Zwiększa produkcję żółci, minimalizuje ryzyko wzdęć i zaparć.
W kuchni polskiej nie brakuje pełnych aromatu i smaku przypraw. Nie tylko nadają potrawom wyjątkowego charakteru, ale też pozytywnie wpływają na nasze zdrowie. Odpowiednio dobrane mogą zastąpić sól, której nie należy spożywać w nadmiarze.
